پارسیان هند، گروهی از زرتشتیان ایرانی هستند که پس از حمله اعراب به ایران و فشارهای دینی، به هند مهاجرت کردند. این مهاجران در قرون گذشته، توانستند فرهنگ و آیین خود را در کنار جوامع هندی حفظ کنند و نقش مهمی در توسعه هند ایفا نمایند. داستان مهاجرت و تاریخ این جامعه، روایت جالبی از تداوم هویت قومی و دینی در برابر فشارها و دگرگونی‌های تاریخی است.
مهاجرت زرتشتیان ایرانی به هند
شروع مهاجرت
در پی حمله اعراب به ایران و فشارهای گسترده بر پیروان دین زرتشت، گروهی از زرتشتیان به هند مهاجرت کردند. این مهاجران در قرن هفتم میلادی، پس از سقوط امپراتوری ساسانی، به جزیره هرمز پناه بردند و سپس از طریق دریا به سواحل غربی هند رسیدند.
استقرار در هند
زرتشتیان مهاجر پس از ورود به هند، ابتدا در جزیره دیو در جنوب سند و غرب کراچی ساکن شدند. سپس به ناحیه جنوبی گجرات رفته و با اجازه حاکم محلی، شهر سنجان را بنیان نهادند که نام آن از زادگاه اصلی خود در ایران گرفته شده بود. همچنین در شهر ناگ‌ماندال (ناوساری امروزی) نیز ساکن شدند.
حفظ هویت و ارتباط با ایران
پارسیان هند در طول قرون متمادی، تلاش کردند تا فرهنگ و آیین زرتشتی خود را حفظ کنند. با این حال، به مرور، برخی از آداب و رسوم دینی آنها دچار تغییر و اختلاف با زرتشتیان ایران شد. به همین دلیل، در قرن نهم هجری، پیک‌هایی را به یزد اعزام کردند تا سؤالات و ابهامات خود را از مبادی دینی جویا شوند و پاسخ‌های آنها را دریافت کنند.
نقش پارسیان در هند
ترویج زبان و فرهنگ فارسی
در دوره حکومت امپراتوری مغول هند، پارسیان نقش مهمی در گسترش زبان و ادبیات فارسی ایفا کردند. بسیاری از کتاب‌های اوستا و پهلوی به فارسی ترجمه شدند و پارسیان در دربار مغولی به عنوان شاعران و دانشمندان فارسی زبان فعالیت داشتند.
مشارکت در توسعه اقتصادی هند
پارسیان در قرن هفدهم و هجدهم میلادی، به عنوان بازرگانان و سرمایه‌گذاران مطرح در هند شناخته می‌شدند. آنها در راه‌آهن، تلگراف و صنایع فولاد هند سرمایه‌گذاری کردند و جزو نیروهای اقتصادی و صنعتی مهم به شمار می‌رفتند.
کمک به زرتشتیان ایران
در دوران سخت زندگی زرتشتیان در ایران، پارسیان هند به یاری آنها شتافتند. انجمن‌های خیریه پارسی در هند، برای بهبود وضعیت زرتشتیان ایران تلاش کردند و افرادی چون مانکجی لیمجی هاتریا به ایران آمدند و اقدامات مهمی در حمایت از این اقلیت دینی انجام دادند.
نقش مانکجی لیمجی هاتریا
مانکجی لیمجی هاتریا، یکی از مهم‌ترین چهره‌های پارسی هند بود که در قرن نوزدهم برای کمک به زرتشتیان ایران به این کشور سفر کرد. او با استفاده از سرمایه پارسیان هند، اقدام به تعمیر آتشکده‌ها و دخمه‌های زرتشتیان در ایران کرد. همچنین جلوی تعدد زوجات، طلاق و برخی رسوم نامتعارف را گرفت و مراسم سده‌پوشی را احیا نمود. مانکجی در نهایت پس از حدود 70 سال زندگی در ایران، در این کشور درگذشت.
منابع:
- پارسیان هند و حیات سیاسی ـ اجتماعی زرتشتیان در عهد قاجار ـ مژگان حاجی‌اکبری
- مانکجی لیمجی و جامعه زرتشتیان ایران عصر قاجار ـ جلیل نائبیان
- روابط فرهنگی و مذهبی پارسیان هند با زرتشتیان ایران ـ رضا مهرآفرین
- فعالیت‌های فرهنگی و آموزشی زرتشتیان در دوره رضاشاه ـ مسعود دادبخش
- سهم پارسیان هندوستان در نگهداری فرهنگ ایران ـ فرهاد آبادانی
- کتاب تاریخ پهلوی و زرتشتیان ـ جهانگیر اشیدری
