قرمطیان بحرین: حکومتی با عقاید متفاوت و نظام اجتماعی خاص
آیا تا به حال نام قرمطیان بحرین را شنیده‌اید؟ این گروه یکی از شاخه‌های مهم اسماعیلیه بودند که در قرن سوم هجری قمری در منطقه بحرین ظهور کردند و حدود 150 سال بر این منطقه حکومت کردند. جالب است بدانید که قرمطیان با عقاید و رفتارهای خاص خود، تأثیر قابل توجهی بر تاریخ اسلام و منطقه خلیج فارس گذاشتند.
در این مقاله، می‌خواهیم شما را با تاریخ قرمطیان بحرین، عقاید و رفتارهای آنها، و نظام اجتماعی-اقتصادی خاصشان آشنا کنیم. با ما همراه باشید تا با یکی از جالب‌ترین حکومت‌های تاریخ اسلام آشنا شوید.
پیدایش و گسترش قرمطیان بحرین
بیایید ابتدا ببینیم قرمطیان بحرین چگونه به وجود آمدند. این گروه در سال 286 هجری قمری (899 میلادی) با رهبری فردی به نام حمدان قرمط شکل گرفتند. جالب است بدانید که قرمطیان از انشعابات اسماعیلیه بودند که پس از اختلاف بر سر مسئله امامت به وجود آمدند. آنها اعتقاد داشتند که هفتمین امام، محمد بن اسماعیل، غیبت کرده و تا زمان ظهورش به عنوان مهدی موعود در دوران غیبت باقی می‌ماند.
اما چگونه قرمطیان در بحرین قدرت گرفتند؟ این داستان جالبی است. یکی از پیروان حمدان قرمط به نام ابوسعید جنابی به بحرین فرستاده شد. او توانست در مدت کوتاهی پیروان زیادی جمع کند و با تصرف شهرهای بحرین، قدرت عباسیان را در این منطقه از بین ببرد. به این ترتیب، حکومت قرمطیان در بحرین تأسیس شد. جالب است بدانید که این حکومت بیش از 150 سال دوام آورد و در طول این مدت، بارها با خلافت عباسی و دیگر مسلمانان درگیری داشت.
دوران اوج قدرت قرمطیان: حکومت ابوطاهر
حالا بیایید به دوران اوج قدرت قرمطیان بحرین نگاهی بیندازیم. این دوران مربوط به حکومت فردی به نام ابوطاهر است که از سال 311 تا 332 هجری قمری حکومت کرد. ابوطاهر چگونه به قدرت رسید؟ او پس از برکناری برادرش، قدرت را به دست گرفت و اقدامات جسورانه‌ای انجام داد که باعث شد نام قرمطیان در تاریخ ماندگار شود.
تصور کنید، ابوطاهر به شهرهای مختلفی از جمله بصره، کوفه و حتی مکه حمله کرد و غارت‌های گسترده‌ای انجام داد. اما مهم‌ترین و جنجالی‌ترین اقدام او چه بود؟ حمله به مکه و برداشتن حجرالاسود از کعبه! این اتفاق در سال 317 هجری قمری رخ داد و ضربه بزرگی به جهان اسلام وارد کرد. حتی رهبر فاطمیان، عبیدالله مهدی، این اقدام را مورد انتقاد قرار داد. جالب است بدانید که قرمطیان حدود 20 تا 25 سال حجرالاسود را نزد خود نگه داشتند.
عقاید و رفتارهای خاص قرمطیان بحرین
حالا که با تاریخ قرمطیان بحرین آشنا شدیم، بیایید نگاهی به عقاید و رفتارهای خاص آنها بیندازیم. قرمطیان بحرین علاوه بر عقاید مشترک با دیگر اسماعیلیان، برخی باورها و رفتارهای متمایز نیز داشتند که آنها را از دیگر گروه‌های اسلامی متفاوت می‌کرد.
آیا می‌دانستید که قرمطیان نماز نمی‌خواندند و روزه نمی‌گرفتند؟ جالب است، نه؟ دلیل این کار چه بود؟ بنیانگذارشان، ابوسعید جنابی، گفته بود که دیگر نیازی به انجام این مظاهر دین نیست. البته جالب است بدانید که با وجود این، به افرادی که در شهرشان نماز می‌خواندند، کاری نداشتند.
اما این تنها تفاوت آنها نبود. در حالی که شراب‌خواری در میان قرمطیان به شدت منع می‌شد، آنها گوشت حیواناتی مانند سگ، گربه، خر، گاو و گوسفند را می‌خوردند. حتی تصور کنید، آنها سگ‌ها را مانند گوسفند پرورش می‌دادند تا از گوشتشان استفاده کنند! این رفتارها و عقاید متفاوت، قرمطیان را به یک گروه منحصر به فرد در تاریخ اسلام تبدیل کرده بود.
نظام اجتماعی-اقتصادی خاص قرمطیان بحرین
و اما می‌رسیم به یکی از جالب‌ترین ویژگی‌های قرمطیان بحرین: نظام اجتماعی-اقتصادی خاص آنها. آیا می‌دانستید که قرمطیان نوعی مالکیت اشتراکی را در جامعه خود برقرار کرده بودند؟ این موضوع آنقدر جالب بود که حتی ناصر خسرو قبادیانی، که در سال 443 هجری قمری از شهر احساء دیدن کرده بود، توصیفات جالبی از این نظام ارائه داده است.
حالا بیایید نگاهی دقیق‌تر به این نظام بیندازیم. تصور کنید در جامعه‌ای زندگی می‌کنید که در آن مالیاتی از مردم گرفته نمی‌شود. اگر کسی فقیر یا بدهکار می‌شد، همه به او کمک می‌کردند. جالب‌تر اینکه، اگر غریبه‌ای وارد شهر می‌شد و صنعتی بلد بود، به او سرمایه می‌دادند تا کارش را راه بیندازد. حتی اگر ملک یا آسیابی خراب می‌شد و صاحبش توان تعمیر آن را نداشت، حاکمان غلامان خود را می‌فرستادند تا آن را بازسازی کنند، بدون اینکه هزینه‌ای از صاحب ملک بگیرند.
این نظام اشتراکی و مساوات‌خواهی در تمام جنبه‌های زندگی قرمطیان بحرین، از جمله کشاورزی، مالیات، توزیع هزینه‌های عمومی و کمک به نیازمندان دیده می‌شد. جالب است بدانید که امور جامعه توسط شورایی به نام عقدانیه، متشکل از بزرگان دولتی و نمایندگان خاندان‌های بانفوذ شهر، تصمیم‌گیری می‌شد.
این نظام اجتماعی خاص و توجه حکومت به رفاه مردم، تحسین بسیاری از مورخان و سیاحان آن دوره، از جمله ابن حوقل و ناصر خسرو را برانگیخته بود. هرچند نمی‌توان این نظام را دقیقاً با دیدگاه‌های کمونیستی امروزی مقایسه کرد، اما فکر می‌کنید برای حدود هزار سال پیش، چقدر این نظام پیشرو و خاص بوده است؟
آدرس کانال یوتیوب دروازه تاریخ
